බොහෝ දෙනා අහල පුරැදු "ආයුර්වේදය" උපන්නේ අපට ළගම රටේ. ඒ කියන්නේ ඉන්දියාවෙ(ඇත්තටම කිව්වොත් භාරතයේ. භාරතය කියන්නේ වර්තමාන පකිස්ථානය,බංගලාදේශය ඇතුලු ඉංග්‍රීසීන්ගේ ආක්‍රමණයට පෙර පැවැති දඹදිව රාජධානියට) . එහි ආරම්භය ගැන කියවෙන බොහොම රසවත් දේව කතාවකුත් තියෙනවා. ඒ ගැන පසුව දවසක ලියන්නම්. එහෙම බිහිවුණු ආයුර්වේද වෛද ක්‍රමය භාරතය තුල බොහොම සරැසාරව වැඩෙන ගහක් වගේ මුල් ඇදගෙන ප්‍රචලිත වෙනවා.ගස් වැල් වල පංචාංගයම හෝ කොටසක් හෝ යොදාගෙන නිපදවෙන අරිෂ්ඨ, ආසව වර්‍ග නිපදවෙන්නේ ආයූර්වේද වෛද්‍ය ක්‍රමයේදී. මහින්දාගමනයත් සමග අපට ලැබෙන බොහෝ දායාද අතර ආයුර්වේදයත් ඇතුළත් වෙලා තිබුණා. නමුත් විජයාවතරණයට පෙර සිටම මෙහි වාසය කළ යක්ඛ, නාග ගෝත්‍රිකයන්ගෙන් පැවත ආ වෛද්‍ය ක්‍රමයක් තිබිල තියෙනවා. රාවණ රජ සමයේ සිට පැවත ආ මේ වෛද්‍ය ක්‍රමය බොහොම දියුණු එකක්.
පසුකාලීනව ඒ කියන්නෙ මහින්දාගමනයෙන් පස්සෙ අපේ දේශීය වෛද්‍ය වරැ ආයුර්වේදයේ හරයාත්මක දේවලුත් ප්‍රයෝජනයට අරගෙන හරිම සංවිධානාත්මක විදියට දේශීය වෛද්‍ය ශාස්ත්‍රය මහජනයාගේ හිතසුව පිණිස යොදාගෙන තියෙනවා.ඒ කාලෙ අපේ සෑම රජ කෙනෙකුටම රාජ වෛද්‍ය වරයෙක් පවා ඉදල තියෙනව. මිහින්තලය, මින්නේරිය වගේ ප්‍රදේශවල ආරෝග්‍ය ශාලා පවත්වගෙන යමින් ශල්‍ය කර්ම පවා සාර්ථකව සිදුකරන තත්වයක් දක්වා පරිණත මට්ටමට පවත්වාගෙන ගියා. ඒ වගේමයි මනුෂ්‍යන්ට පමණක් නොවෙයි සත්වයින්ට පවා වෙදකම් සිද්ධ කල බවට සාක්ෂ්‍ය බුද්ධදාස රජ සමයේ හමුවෙනවා.
දේශීය වෛද්‍ය ක්‍රමයෙදි ප්‍රධාන වුණේ නැවුම් - අමු බෙහෙත්. යම් රෝගයකට පිළියම් කෙරැණෙ එවෙලෙම සාදාගත් නැවුම් ඖෂධ වලින්. ගුලි, කල්ක, කසාය නොතිබුණා නොවෙයි. ඒත් මුල් තැන දුන්නෙ අලු අනුපානයන්ට(අමු ඖෂධ දලු වලින් කළ බෙහෙත්), සවරස කසායට(අමු ඔසු මිරිකල හදන කෂාය). මොන අසනීපෙකට වුණත් වේලෙන් දෙවේලෙන් ප්‍රතිකර්ම කරන්නට දායක වුනේ ප්‍රබල අමු ඖෂධ. ඒවා බොහෝ විට තිබුණෙ දේශීය වෛද්‍ය වරැන්ගෙ මතක ගබඩාවෙ. රාජ අනුග්‍රහය ලැබුණු වෛද්‍ය පරම්පරා වල ඇත්තො සමහර අවස්ථාවල ඖෂධ වට්ටෝරැ ග්‍රන්ථාරෑඩ කළත් බොහෝ වෙලාවට මේවා පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට ගෙනාවෙ කටපාඩමින්. පසුකාලීනව රොබට් නොක්ස් කියපු විදියට අපේ රටේ හැම ගැමියෙක්ම වෙදෙක්. කැඩුණු අස්ථියක් සමාන්‍ය මට්ටමෙන් පාහන්න අපේ ගැමියෙකුට බතක් ඉදෙන්න යන වෙලාව ඇති බවත් ඔහු කියල තිබුණ. පෘතුගීසි, ලන්දේසි සමයන් වල නිතර පැවැති යුධ ගැටුම් ආදිය නිසාත්, චංචල දේශපාලන වාතාවරණය නිසත් ඒ කාලෙදි කතෝලික ආගම සමග බටහිර වෛද්‍ය ක්‍රමය මෙරටට පැමිණීම නිසාත් දේශීය වෙදකමේ පරිහානිය ඇරඹීමට හේතුපාද වුණා. ඒත් තාඩන පීඩන මැද්දෙ මුඛ පරම්පරාගතව ගෙනා අපේ දේශීය වෛද්‍ය වට්ටෝරැ ස්වල්ප ප්‍රමාණයක් අද වන තුරැත් භාවිතා කරන පාරම්පරික දේශීය වෛද්‍ය වරැ ඉන්නවා. අද වෙදකමේ නොයෙදුණත් තමතමන්ගෙ තාත්තා, සීයා සටහන් තැබූ පුස්කොළ පොත්, සටහන් පොත් රැකගත් උදවිය අපේ රටේ ඕන තරම්.මේ පිරිස් ගැන නිසි සංගණනයක් නොමැති නිසා වගේම ඒ අයගේ දැනුම හොරකම් නොකර විධිමත්ව ඒකරාශී කෙරෙන රාජ්‍ය යාන්ත්‍රණයක් මේ දක්වා නොමැති වීමත් නිසා ඒ දැනුම සගවාගෙනම ඒ මිනිස්සු මියයන එක අනිවාර්යයි. දේශිය වෛද්‍ය ක්‍රමය ගැන ඇල්මක් තියෙන බොහෝ දෙනෙකුට ඒක දරාගන්න බැරි දෙයක්.
ඉන්දියාවෙන් ආපු ආයුර්වේදය නිසි ලෙස ග්‍රන්ථාරෑඩ වෙලා තිබීම නිසා අද එය දේශීය වෙදකම අභිභවා පැතිර යන්නට පටන් අරන්. පාරම්පරික වෛද්‍ය පරම්පරා වල උදවිය ඒ වෘත්තියේ නොයෙදීමත්, එම පරම්පරා සතු දැනුම දැනට ආයුර්වේදයේ යෙදෙන පිරිස් වෙත නොලැබීමත් නිසා අපිට අහිමි වෙමින් යන්නෙ ලෝකයේ හොදම වෛද්‍ය ක්‍රමයක උරැමය කියන එක තමයි මගේ අදහස. බටහිර ලෝකය ගුවන් යානය නිපදවල දැනට වසර සියයයි. ඒත් අපේ රටේ රාවණා දඩුමොණරෙන් ගියේ වසර දහස් ගණනකට පෙරයි. ඒ අනුව සසදලා බැලුවොත් මගේ ඒ තර්කය සාධාරණයි කියල ඔබටත් හිතේවි.
